ckalfas
15-07-2011, 16:00
Γράφτηκε από τον Βασίλης Καραχάλιος (http://www.motomag.gr/moto/index.php?option=com_k2&view=itemlist&task=user&id=6112%3A%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B7%CF%82%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%AC%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82&Itemid=137)
Επιτέλους. Πάντα το υποψιαζόμουνα, αλλά τώρα έρχεται και η επιστήμη να επιβεβαιώσει τις παρατηρήσεις μου: Οι χωματεροί αναβάτες είναι πιο έξυπνοι και πιο χαρούμενοι από τους στρητάδες. Κι αυτό που τους δίνει το προβάδισμα, είναι ακριβώς εκείνο για το οποίο γίνονται και αποδέκτες χλευαστικών σχολίων, καθώς γυρνάνε από την βόλτα τους και είναι σκονισμένοι και λασπωμένοι: Το ίδιο το χώμα, ή για την ακρίβεια, κάτι πολύ πρωτόγονα ζωάκια που περιέχει το χώμα. Ναι, το χώμα μας κάνει καλύτερους. Πριν οι στρητάδες αρχίσουν να φωνάζουν, ας διαβάσουν όλο το editorial για να δουν τι χάνουν που δεν λασπώνονται.
Οι κατάσκοποί μου βρέθηκαν στο 110ο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Μικροβιολογίας, στο San Diego, όπου έμαθαν πως η έκθεση σε συγκεκριμένα βακτήρια όχι μόνο έχει αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, αλλά αυξάνει και τις μαθησιακές ικανότητες. Ο μεγάλος μας ευεργέτης είναι το βακτήριο Mycobacterium vaccae, που βρίσκεται στο έδαφος και που αναπνέουμε ή καταπίνουμε όποτε βρισκόμαστε στη φύση. Προηγούμενες μελέτες που εισήγαγαν αυτό το βακτήριο σε ποντίκια έδειξαν πως τονώθηκε η ανάπτυξη νευρώνων στον εγκέφαλο, κάτι που οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης και μείωση του άγχους. Ήταν ήδη γνωστό πως η σεροτονίνη παίζει σημαντικό ρόλο στην μάθηση, κι οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν το Mycobacterium vaccae θα μπορούσε να κάνει τα ποντίκια και πιο έξυπνα. Τα τάισαν λοιπόν ζωντανά τέτοια βακτήρια, και δοκίμασαν την ικανότητά τους να πλοηγηθούν σε έναν λαβύρινθο, σε σχέση με ποντίκια που δεν είχαν φάει τα χωματερά βακτήρια. Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: Τα “χωματερά” ποντίκια ήταν δυό φορές πιο γρήγορα στον χρονομετρημένο λαβύρινθο και πιο ήρεμα σε σχέση με τα “στρητάδικα”, που δεν ήξεραν τι είναι το χώμα.
Μετά, σε ένα δεύτερο πείραμα, σταμάτησαν να ταΐζουν με βακτήρια τα ποντίκια, και τα ξαναδοκίμασαν. Ήταν λίγο πιο αργά, αλλά και πάλι πιο γρήγορα από τα στρητάδικα. Αλλά οι ερευνητές ήθελαν να είναι εντελώς σίγουροι, αφού ήξεραν πως οι στρητάδες αναγνώστες του ΜΟΤΟ θα κατασκήνωναν αγανακτισμένοι κάτω από τα γραφεία μας αν τα ευρήματά τους δεν είχαν αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας. Άφησαν λοιπόν τα ποντίκια τρεις βδομάδες χωρίς βακτήρια, και τα χρονομέτρησαν ξανά. Ήταν και πάλι πιο γρήγορα από τα στρητάδικα, αλλά όχι πολύ, κάτι που δείχνει πως η επίδραση των βακτηρίων είναι προσωρινή, και χρειάζεται ανανέωση. Αυτό εξηγεί και γιατί οι εντουράδες παθαίνουν μια στέρηση αν δεν βγουν τουλάχιστον μια φορά τη βδομάδα στο βουνό. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε πως ενώ και οι εντουράδες και οι μοτοκροσάδες βγαίνουν στη φύση για να πάρουν τη δόση των βακτηρίων τους, η συχνή χρήση των ίδιων πατημάτων στις πίστες motocross και το σχεδόν νεκρό χώμα τους όπου τίποτα δεν φυτρώνει, κάνει την δίαιτα των μοτοκροσάδων φτωχή σε ευεργετικά βακτήρια, κάτι σαν να τρώνε μόνο αποξηραμένη τροφή. Συνίσταται να την συμπληρώνουν με συχνές εξορμήσεις στα φρέσκα, ζωντανά χώματα των δασών, όπου οι εντουράδες απολαμβάνουν φρέσκο και ζουμερό βακτήριο με το κουτάλι. Οι ερευνητές κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: Από την στιγμή που τα Mycobacterium vaccae μειώνουν το άγχος και αυξάνουν την ικανότητα πρόσληψης νέων γνώσεων στα θηλαστικά, τότε θα ωφελούσε πολύ και τους μαθητές των σχολείων να βρίσκονται όσο περισσότερο γίνεται στο ύπαιθρο.
Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί και μια άλλη διαταραχή, αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, που μπορεί να περιγραφεί ως “έλλειψη φύσης”, και οδηγεί στο να την βρίσκουμε νόημα στην ζωή που μας περιβάλλει, και κατ’ επέκταση, στην ίδια μας τη ζωή. Όσο κι αν έχουμε προσπαθήσει να δημιουργήσουμε ένα όλο και πιο τεχνητό περιβάλλον για να ζούμε, με αποκορύφωμα τις πόλεις και τις πολυκατοικίες τους, όλη η ζωή στον πλανήτη προέρχεται και εξαρτάται από την φύση. Όσο κι αν δεν γίνεται πια να επιστρέψουμε σε μια φυσική ζωή, ακόμα και μικρές δόσεις φύσης αρκούν για να έχουν σημαντικά αποτελέσματα, βελτιώνοντας κατά πολύ την πνευματική και σωματική μας υγεία. Η μελέτη της σχέσης μεταξύ της πνευματικής οξύτητας, της δημιουργικότητας, της ψυχολογικής κατάστασης και του χρόνου που περνάμε στη φύση, είναι ακόμα σχεδόν αχαρτογράφητη περιοχή για τους επιστήμονες. Τα κομμάτια του παζλ έχουν αρχίσει όμως να ενώνονται. Όπως δείχνουν τα νέα στοιχεία, η έκθεση και η συμμετοχή στα δρώμενα του φυσικού κόσμου μπορεί ακόμα και να αυξήσει την ευφυΐα. Το φυσικό περιβάλλον βελτιώνει την λειτουργία των αισθήσεών μας και διεγείρει την ικανότητά μας να εστιάζουμε την προσοχή μας, να σκεφτόμαστε καθαρά και να είμαστε πιο δημιουργικοί. Το 2008 ήταν η χρονιά που η ζυγαριά έκλινε πια προς την άλλη πλευρά, με την πλειοψηφία των κατοίκων του πλανήτη ζει πια σε πόλεις. Κι όσο κι αν αυξάνονται και πληθύνονται τα κινήματα προστασίας της φύσης και η “οικολογία” έχει γίνει η μεγαλύτερη μπίζνα στον πλανήτη, ακόμα και με δικαιώματα ρύπανσης να αγοράζονται και να πωλούνται ανάμεσα σε χώρες, λίγη ενέργεια και σκέψη αφιερώνεται στην προστασία του ίδιου του ανθρώπου από την έλλειψη φύσης. Κι όσο πιο high tech γίνεται η ζωή μας και η εξάρτησή μας από τα κάθε λογής ηλεκτρονικά μεγαλώνει, τόσο πιο πολύ χρειαζόμαστε τη φύση. Και να που τα πράγματα μπορεί να είναι πολύ απλά: Αντί να μεγαλώνουμε αποστειρωμένα και αποστασιοποιημένα από τη φύση παιδιά, που θα χρειάζονται “φροντιστήριο” όχι μόνο για το σχολείο αλλά και για ό,τι άλλο θα συναντήσουν στη ζωή τους, μπορούμε να τα βοηθήσουμε να μεγαλώσουν με τα χώματα και τις λάσπες και τα έντομα και τις τσουκνίδες και τα πλατάνια και τα ζωντανά αυτού του κόσμου, και για να μην χρειάζονται “φροντιστήριο” αργότερα, αλλά και για να είναι πιο ισορροπημένοι κι ευτυχισμένοι άνθρωποι.
Έχουμε ξεχάσει βασικά πράγματα. Για παράδειγμα, όσοι ξέρουν γιατί οι άνθρωποι έχουν δύο ρουθούνια αντί για ένα, να σηκώσουν το χέρι τους. Χα! Σας έπιασα. Για τον ίδιο λόγο που έχουμε και δύο αφτιά, και μπορούμε να εντοπίσουμε και την κατεύθυνση απ’ την οποία έρχεται ο ήχος. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε με τις μυρωδιές. Το έχουμε διαπιστώσει πολλές φορές στο εντούρο, όταν καταλαβαίνουμε πως χαθήκαμε μεταξύ μας γιατί σταμάτησε να υπάρχει η μυρωδιά του διχρονόλαδου στο μονοπάτι (με τα δίχρονα είναι εύκολο, με τα τετράχρονα θέλει να έχεις περάσει δυο-τρεις μέρες στο βουνό για να τα μυρίζεις και να τα ξεχωρίζεις). Και η όσφρηση είναι μόνο μία από τις κοινώς αποδεκτές πέντε αισθήσεις, που τώρα πια όσοι επιστήμονες ασχολούνται μ’ αυτές τις ανεβάζουν σε δέκα έως τριάντα, συμπεριλαμβάνοντας νέες που μπορεί να είναι από τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα έως την αίσθηση της θέσης του σώματός μας στο χώρο. Κι εδώ κάποιοι εντουράδες πλεονεκτούν έναντι των στρητάδων, καθώς έχουν εκπαιδευτεί στο να “χάνονται” στα βουνά εξερευνώντας νέες διαδρομές, διατηρώντας όμως πάντα την εικόνα για την θέση που βρίσκονται, έτσι ώστε να μπορούν να πάρουν τις σωστές αποφάσεις για την διαδρομή που θα ακολουθήσουν για να συνδέσουν κομμάτια ή για να γυρίσουν πίσω. Οι υπόλοιποι, ας ψωνίσουν GPS.
Aκόμα και η περίφημη έκτη αίσθηση, ή διαίσθηση, ή όπως αλλιώς θέλετε να την πείτε, φαίνεται πως δεν είναι τίποτα περισσότερο από το άθροισμα όλων των άλλων αισθήσεων σε συνδυασμό με την γνώση από την καθημερινή ζωή στο περιβάλλον μας. Τον Δεκέμβριο του 2004, καθώς πλησίαζε το καταστροφικό τσουνάμι, οι ιθαγενείς Jarawa που ζουν στα ινδικά νησιά Andaman, αισθάνθηκαν αυτό που πλησίαζε και έτρεξαν να ανέβουν ψηλά στο βουνό. Πως το είχαν καταλάβει; Όπως εξηγεί ο διευθυντής του Κέντρου Ανθρωπολογικών Ερευνών της Ινδίας, V.R. Rao, “προειδοποιήθηκαν για τον επερχόμενο κίνδυνο ερμηνεύοντας σωστά τα προειδοποιητικά σήματα της φύσης, όπως τις κραυγές των πουλιών και την αλλαγή της συμπεριφοράς των θαλασσινών ζώων”. Δεν χρειάζεται όμως να ζει κανείς σε πρωτόγονη κατάσταση για να είναι συντονισμένος με την φύση. Και οι δικοί μας γονείς ή παππούδες ήξεραν, για παράδειγμα, τα προειδοποιητικά σημάδια ενός επερχόμενου σεισμού, που είχαν να κάνουν τόσο με τις καιρικές συνθήκες όσο και με την συμπεριφορά των ζώων. Σε μια πιο απλή μορφή, όσοι ζουν στην ύπαιθρο ξέρουν τα σημάδια της αλλαγής του καιρού, και μπορούν να προετοιμαστούν ή να προφυλαχτούν κατάλληλα. Δείτε πόσες ζωές και πόσα χρήματα κόστισαν οι περιβαλλοντικές καταστροφές των τελευταίων ετών, και μπορεί να εκτιμήσετε καλύτερα αυτές τις ξεχασμένες ικανότητες, που δεν έχουν όμως χαθεί, και μπορούν να ξαναλειτουργήσουν.
Το καλό είναι πως δεν χρειάζεται να λιώνεις στα μονοπάτια για να επωφεληθείς από την αναζωογόνηση που μπορεί να σου δώσει η φύση: Αρκεί να βρίσκεσαι εκεί (οι ταβέρνες με θέα στο βουνό δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα). Αυτό που χρειάζεται είναι να φύγεις μακριά από τα χιλιάδες μηνύματα που βομβαρδίζουν τον εγκέφαλό μας κάθε μέρα, βγαίνοντας από την καθημερινή ρουτίνα σου σε ένα περιβάλλον που θα σου δίνει την ευκαιρία να εστιάσεις την προσοχή σου σε κάτι μεγαλύτερο, γενικό, αλλά όχι κάτι συγκεκριμένο: Την ίδια τη φύση. Τα λαμπρά μυαλά δεν έγιναν τέτοια γιατί συσσώρευσαν γνώσεις, αλλά γιατί μπόρεσαν να αντιληφθούν συγκεκριμένες δομές μέσα στο χάος, κρυμμένες συνδέσεις ανάμεσα σ’ αυτό που είναι και σ’ αυτό που θα μπορούσε να είναι. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Michigan έχουν πιστοποιήσει αύξηση της πνευματικής οξύτητας μετά από έναν απλό περίπατο στη φύση. Μάλλον δεν ήταν τυχαίο που και ο Albert Einstein και ο μαθηματικός και φιλόσοφος Kurt Gödel, δύο από τους πιο ευφυείς ανθρώπους που έζησαν ποτέ, έκαναν καθημερινά περιπάτους στο δάσος.
Και μην νομίζετε πως όλες οι στιγμές μιας εντουράδας στο δάσος είναι τόσο ωφέλιμες. Ναι, έχεις την ευκαιρία να εισπνεύσεις και να καταπιείς πιο πολλά βακτήρια Mycobacterium vaccae (που τώρα που ξέρετε τα οφέλη τους, μπορώ να σας πω πως ανήκουν στην τάξη των Μυξοβακτηρίων και να μην τα σιχαθείτε), αλλά οι πραγματικά αναζωογονητικές στιγμές έρχονται μόλις σβήσουν οι κινητήρες, κατά προτίμηση σε ένα ξέφωτο που ποτέ ξανά δεν είχε δει μηχανάκια, ή μια ράχη που αγναντεύει ένα σκασμό βουνά και σύννεφα: Εκείνη τη στιγμή που μπορεί να φαίνεται πως δεν κάνεις τίποτα αλλά που τα ρουφάς όλα και τα καταλαβαίνεις όλα όσα βρίσκονται γύρω σου, αλλά όχι ένα ένα ξεχωριστά, όλα μαζί. Έστω για λίγες στιγμές, και για όσο δεν σε διακόψει κάποιος της παρέας με μια ερώτηση για ρυθμίσεις καρμπυρατέρ, ζεις μια φυσιολογική ζωή. Κι αυτό είναι πολύτιμο για την άλλη, την διαστρεβλωμένη που ζούμε κάθε μέρα.
Επιτέλους. Πάντα το υποψιαζόμουνα, αλλά τώρα έρχεται και η επιστήμη να επιβεβαιώσει τις παρατηρήσεις μου: Οι χωματεροί αναβάτες είναι πιο έξυπνοι και πιο χαρούμενοι από τους στρητάδες. Κι αυτό που τους δίνει το προβάδισμα, είναι ακριβώς εκείνο για το οποίο γίνονται και αποδέκτες χλευαστικών σχολίων, καθώς γυρνάνε από την βόλτα τους και είναι σκονισμένοι και λασπωμένοι: Το ίδιο το χώμα, ή για την ακρίβεια, κάτι πολύ πρωτόγονα ζωάκια που περιέχει το χώμα. Ναι, το χώμα μας κάνει καλύτερους. Πριν οι στρητάδες αρχίσουν να φωνάζουν, ας διαβάσουν όλο το editorial για να δουν τι χάνουν που δεν λασπώνονται.
Οι κατάσκοποί μου βρέθηκαν στο 110ο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Μικροβιολογίας, στο San Diego, όπου έμαθαν πως η έκθεση σε συγκεκριμένα βακτήρια όχι μόνο έχει αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, αλλά αυξάνει και τις μαθησιακές ικανότητες. Ο μεγάλος μας ευεργέτης είναι το βακτήριο Mycobacterium vaccae, που βρίσκεται στο έδαφος και που αναπνέουμε ή καταπίνουμε όποτε βρισκόμαστε στη φύση. Προηγούμενες μελέτες που εισήγαγαν αυτό το βακτήριο σε ποντίκια έδειξαν πως τονώθηκε η ανάπτυξη νευρώνων στον εγκέφαλο, κάτι που οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης και μείωση του άγχους. Ήταν ήδη γνωστό πως η σεροτονίνη παίζει σημαντικό ρόλο στην μάθηση, κι οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν το Mycobacterium vaccae θα μπορούσε να κάνει τα ποντίκια και πιο έξυπνα. Τα τάισαν λοιπόν ζωντανά τέτοια βακτήρια, και δοκίμασαν την ικανότητά τους να πλοηγηθούν σε έναν λαβύρινθο, σε σχέση με ποντίκια που δεν είχαν φάει τα χωματερά βακτήρια. Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: Τα “χωματερά” ποντίκια ήταν δυό φορές πιο γρήγορα στον χρονομετρημένο λαβύρινθο και πιο ήρεμα σε σχέση με τα “στρητάδικα”, που δεν ήξεραν τι είναι το χώμα.
Μετά, σε ένα δεύτερο πείραμα, σταμάτησαν να ταΐζουν με βακτήρια τα ποντίκια, και τα ξαναδοκίμασαν. Ήταν λίγο πιο αργά, αλλά και πάλι πιο γρήγορα από τα στρητάδικα. Αλλά οι ερευνητές ήθελαν να είναι εντελώς σίγουροι, αφού ήξεραν πως οι στρητάδες αναγνώστες του ΜΟΤΟ θα κατασκήνωναν αγανακτισμένοι κάτω από τα γραφεία μας αν τα ευρήματά τους δεν είχαν αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας. Άφησαν λοιπόν τα ποντίκια τρεις βδομάδες χωρίς βακτήρια, και τα χρονομέτρησαν ξανά. Ήταν και πάλι πιο γρήγορα από τα στρητάδικα, αλλά όχι πολύ, κάτι που δείχνει πως η επίδραση των βακτηρίων είναι προσωρινή, και χρειάζεται ανανέωση. Αυτό εξηγεί και γιατί οι εντουράδες παθαίνουν μια στέρηση αν δεν βγουν τουλάχιστον μια φορά τη βδομάδα στο βουνό. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε πως ενώ και οι εντουράδες και οι μοτοκροσάδες βγαίνουν στη φύση για να πάρουν τη δόση των βακτηρίων τους, η συχνή χρήση των ίδιων πατημάτων στις πίστες motocross και το σχεδόν νεκρό χώμα τους όπου τίποτα δεν φυτρώνει, κάνει την δίαιτα των μοτοκροσάδων φτωχή σε ευεργετικά βακτήρια, κάτι σαν να τρώνε μόνο αποξηραμένη τροφή. Συνίσταται να την συμπληρώνουν με συχνές εξορμήσεις στα φρέσκα, ζωντανά χώματα των δασών, όπου οι εντουράδες απολαμβάνουν φρέσκο και ζουμερό βακτήριο με το κουτάλι. Οι ερευνητές κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: Από την στιγμή που τα Mycobacterium vaccae μειώνουν το άγχος και αυξάνουν την ικανότητα πρόσληψης νέων γνώσεων στα θηλαστικά, τότε θα ωφελούσε πολύ και τους μαθητές των σχολείων να βρίσκονται όσο περισσότερο γίνεται στο ύπαιθρο.
Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί και μια άλλη διαταραχή, αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, που μπορεί να περιγραφεί ως “έλλειψη φύσης”, και οδηγεί στο να την βρίσκουμε νόημα στην ζωή που μας περιβάλλει, και κατ’ επέκταση, στην ίδια μας τη ζωή. Όσο κι αν έχουμε προσπαθήσει να δημιουργήσουμε ένα όλο και πιο τεχνητό περιβάλλον για να ζούμε, με αποκορύφωμα τις πόλεις και τις πολυκατοικίες τους, όλη η ζωή στον πλανήτη προέρχεται και εξαρτάται από την φύση. Όσο κι αν δεν γίνεται πια να επιστρέψουμε σε μια φυσική ζωή, ακόμα και μικρές δόσεις φύσης αρκούν για να έχουν σημαντικά αποτελέσματα, βελτιώνοντας κατά πολύ την πνευματική και σωματική μας υγεία. Η μελέτη της σχέσης μεταξύ της πνευματικής οξύτητας, της δημιουργικότητας, της ψυχολογικής κατάστασης και του χρόνου που περνάμε στη φύση, είναι ακόμα σχεδόν αχαρτογράφητη περιοχή για τους επιστήμονες. Τα κομμάτια του παζλ έχουν αρχίσει όμως να ενώνονται. Όπως δείχνουν τα νέα στοιχεία, η έκθεση και η συμμετοχή στα δρώμενα του φυσικού κόσμου μπορεί ακόμα και να αυξήσει την ευφυΐα. Το φυσικό περιβάλλον βελτιώνει την λειτουργία των αισθήσεών μας και διεγείρει την ικανότητά μας να εστιάζουμε την προσοχή μας, να σκεφτόμαστε καθαρά και να είμαστε πιο δημιουργικοί. Το 2008 ήταν η χρονιά που η ζυγαριά έκλινε πια προς την άλλη πλευρά, με την πλειοψηφία των κατοίκων του πλανήτη ζει πια σε πόλεις. Κι όσο κι αν αυξάνονται και πληθύνονται τα κινήματα προστασίας της φύσης και η “οικολογία” έχει γίνει η μεγαλύτερη μπίζνα στον πλανήτη, ακόμα και με δικαιώματα ρύπανσης να αγοράζονται και να πωλούνται ανάμεσα σε χώρες, λίγη ενέργεια και σκέψη αφιερώνεται στην προστασία του ίδιου του ανθρώπου από την έλλειψη φύσης. Κι όσο πιο high tech γίνεται η ζωή μας και η εξάρτησή μας από τα κάθε λογής ηλεκτρονικά μεγαλώνει, τόσο πιο πολύ χρειαζόμαστε τη φύση. Και να που τα πράγματα μπορεί να είναι πολύ απλά: Αντί να μεγαλώνουμε αποστειρωμένα και αποστασιοποιημένα από τη φύση παιδιά, που θα χρειάζονται “φροντιστήριο” όχι μόνο για το σχολείο αλλά και για ό,τι άλλο θα συναντήσουν στη ζωή τους, μπορούμε να τα βοηθήσουμε να μεγαλώσουν με τα χώματα και τις λάσπες και τα έντομα και τις τσουκνίδες και τα πλατάνια και τα ζωντανά αυτού του κόσμου, και για να μην χρειάζονται “φροντιστήριο” αργότερα, αλλά και για να είναι πιο ισορροπημένοι κι ευτυχισμένοι άνθρωποι.
Έχουμε ξεχάσει βασικά πράγματα. Για παράδειγμα, όσοι ξέρουν γιατί οι άνθρωποι έχουν δύο ρουθούνια αντί για ένα, να σηκώσουν το χέρι τους. Χα! Σας έπιασα. Για τον ίδιο λόγο που έχουμε και δύο αφτιά, και μπορούμε να εντοπίσουμε και την κατεύθυνση απ’ την οποία έρχεται ο ήχος. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε με τις μυρωδιές. Το έχουμε διαπιστώσει πολλές φορές στο εντούρο, όταν καταλαβαίνουμε πως χαθήκαμε μεταξύ μας γιατί σταμάτησε να υπάρχει η μυρωδιά του διχρονόλαδου στο μονοπάτι (με τα δίχρονα είναι εύκολο, με τα τετράχρονα θέλει να έχεις περάσει δυο-τρεις μέρες στο βουνό για να τα μυρίζεις και να τα ξεχωρίζεις). Και η όσφρηση είναι μόνο μία από τις κοινώς αποδεκτές πέντε αισθήσεις, που τώρα πια όσοι επιστήμονες ασχολούνται μ’ αυτές τις ανεβάζουν σε δέκα έως τριάντα, συμπεριλαμβάνοντας νέες που μπορεί να είναι από τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα έως την αίσθηση της θέσης του σώματός μας στο χώρο. Κι εδώ κάποιοι εντουράδες πλεονεκτούν έναντι των στρητάδων, καθώς έχουν εκπαιδευτεί στο να “χάνονται” στα βουνά εξερευνώντας νέες διαδρομές, διατηρώντας όμως πάντα την εικόνα για την θέση που βρίσκονται, έτσι ώστε να μπορούν να πάρουν τις σωστές αποφάσεις για την διαδρομή που θα ακολουθήσουν για να συνδέσουν κομμάτια ή για να γυρίσουν πίσω. Οι υπόλοιποι, ας ψωνίσουν GPS.
Aκόμα και η περίφημη έκτη αίσθηση, ή διαίσθηση, ή όπως αλλιώς θέλετε να την πείτε, φαίνεται πως δεν είναι τίποτα περισσότερο από το άθροισμα όλων των άλλων αισθήσεων σε συνδυασμό με την γνώση από την καθημερινή ζωή στο περιβάλλον μας. Τον Δεκέμβριο του 2004, καθώς πλησίαζε το καταστροφικό τσουνάμι, οι ιθαγενείς Jarawa που ζουν στα ινδικά νησιά Andaman, αισθάνθηκαν αυτό που πλησίαζε και έτρεξαν να ανέβουν ψηλά στο βουνό. Πως το είχαν καταλάβει; Όπως εξηγεί ο διευθυντής του Κέντρου Ανθρωπολογικών Ερευνών της Ινδίας, V.R. Rao, “προειδοποιήθηκαν για τον επερχόμενο κίνδυνο ερμηνεύοντας σωστά τα προειδοποιητικά σήματα της φύσης, όπως τις κραυγές των πουλιών και την αλλαγή της συμπεριφοράς των θαλασσινών ζώων”. Δεν χρειάζεται όμως να ζει κανείς σε πρωτόγονη κατάσταση για να είναι συντονισμένος με την φύση. Και οι δικοί μας γονείς ή παππούδες ήξεραν, για παράδειγμα, τα προειδοποιητικά σημάδια ενός επερχόμενου σεισμού, που είχαν να κάνουν τόσο με τις καιρικές συνθήκες όσο και με την συμπεριφορά των ζώων. Σε μια πιο απλή μορφή, όσοι ζουν στην ύπαιθρο ξέρουν τα σημάδια της αλλαγής του καιρού, και μπορούν να προετοιμαστούν ή να προφυλαχτούν κατάλληλα. Δείτε πόσες ζωές και πόσα χρήματα κόστισαν οι περιβαλλοντικές καταστροφές των τελευταίων ετών, και μπορεί να εκτιμήσετε καλύτερα αυτές τις ξεχασμένες ικανότητες, που δεν έχουν όμως χαθεί, και μπορούν να ξαναλειτουργήσουν.
Το καλό είναι πως δεν χρειάζεται να λιώνεις στα μονοπάτια για να επωφεληθείς από την αναζωογόνηση που μπορεί να σου δώσει η φύση: Αρκεί να βρίσκεσαι εκεί (οι ταβέρνες με θέα στο βουνό δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα). Αυτό που χρειάζεται είναι να φύγεις μακριά από τα χιλιάδες μηνύματα που βομβαρδίζουν τον εγκέφαλό μας κάθε μέρα, βγαίνοντας από την καθημερινή ρουτίνα σου σε ένα περιβάλλον που θα σου δίνει την ευκαιρία να εστιάσεις την προσοχή σου σε κάτι μεγαλύτερο, γενικό, αλλά όχι κάτι συγκεκριμένο: Την ίδια τη φύση. Τα λαμπρά μυαλά δεν έγιναν τέτοια γιατί συσσώρευσαν γνώσεις, αλλά γιατί μπόρεσαν να αντιληφθούν συγκεκριμένες δομές μέσα στο χάος, κρυμμένες συνδέσεις ανάμεσα σ’ αυτό που είναι και σ’ αυτό που θα μπορούσε να είναι. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Michigan έχουν πιστοποιήσει αύξηση της πνευματικής οξύτητας μετά από έναν απλό περίπατο στη φύση. Μάλλον δεν ήταν τυχαίο που και ο Albert Einstein και ο μαθηματικός και φιλόσοφος Kurt Gödel, δύο από τους πιο ευφυείς ανθρώπους που έζησαν ποτέ, έκαναν καθημερινά περιπάτους στο δάσος.
Και μην νομίζετε πως όλες οι στιγμές μιας εντουράδας στο δάσος είναι τόσο ωφέλιμες. Ναι, έχεις την ευκαιρία να εισπνεύσεις και να καταπιείς πιο πολλά βακτήρια Mycobacterium vaccae (που τώρα που ξέρετε τα οφέλη τους, μπορώ να σας πω πως ανήκουν στην τάξη των Μυξοβακτηρίων και να μην τα σιχαθείτε), αλλά οι πραγματικά αναζωογονητικές στιγμές έρχονται μόλις σβήσουν οι κινητήρες, κατά προτίμηση σε ένα ξέφωτο που ποτέ ξανά δεν είχε δει μηχανάκια, ή μια ράχη που αγναντεύει ένα σκασμό βουνά και σύννεφα: Εκείνη τη στιγμή που μπορεί να φαίνεται πως δεν κάνεις τίποτα αλλά που τα ρουφάς όλα και τα καταλαβαίνεις όλα όσα βρίσκονται γύρω σου, αλλά όχι ένα ένα ξεχωριστά, όλα μαζί. Έστω για λίγες στιγμές, και για όσο δεν σε διακόψει κάποιος της παρέας με μια ερώτηση για ρυθμίσεις καρμπυρατέρ, ζεις μια φυσιολογική ζωή. Κι αυτό είναι πολύτιμο για την άλλη, την διαστρεβλωμένη που ζούμε κάθε μέρα.