[Κύρος Γρανάζης]

«Όχι μαλακά, γιατί τρώγονται γρήγορα.»
«Όχι σκληρά γιατί τρώνε τον δίσκο.»


Και το ερώτημα παραμένει: Υπάρχουν τακάκια που να μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε χωρίς να βρεθεί κάποιος «επαΐων» να μας εξαπολύσει μομφή
για λανθασμένη αγορά;


Τα τακάκια, όσον αφορά το υλικό τους, είναι δύο ειδών: τα οργανικά και τα
μεταλλικά. Ένας «ονομαστικός» διαχωρισμός που δημιουργεί παρεξηγήσεις:
ποιος είπε ότι ακόμα και τα οργανικά τακάκια δεν είναι... μεταλλικά;
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:
Μέχρι πριν από κάμποσα χρόνια, όλα τα τακάκια ήταν «οργανικά»: με την
ονομασία αυτή υποδηλωνόταν ότι το συνδετικό υλικό του τακακιού ήταν μια
οργανική πάστα μέσα στην οποία ήταν αναμιγμένο το υλικό τριβής, σε μορφή
σκόνης. Και ο συνδετικός «ιστός» όλης αυτής της μάζας -έτσι ώστε να μην
φεύγουν κομμάτια εξαιτίας των ισχυρών δυνάμεων που την καταπονούσαν- ήταν
οι ίνες αμιάντου. Ενός υλικού ανθεκτικού σε υψηλές θερμοκρασίες αλλά
απολύτως καρκινογόνου όταν οι ίνες του, σε λεπτοδιαμερισμένη μορφή,
διαχέονταν στην ατμόσφαιρα απ' όπου μπορούσαν να εισπνευστούν.
Τα «Αsbestos Free» τακάκια που επακολούθησαν όταν, στην Αμερική, άρχισε να
απαγορεύεται η χρήση του αμιάντου, δεν ήταν τακάκια χωρίς... ασβέστη (!)
όπως φαιδρώς γράφουν κατ' επανάληψη κάποιοι μείρακες που παριστάνουν τους
τεχνικούς αρθρογράφους: «Αsbestos» στα αγγλικά σημαίνει «Αμίαντος» και
«Αsbestos Free» σημαίνει «χωρίς αμίαντο». Τhat's all folks...
Τα πρώτα «Αsbestos Free» τακάκια που κατασκευάστηκαν, είναι τα αποκαλούμενα
σήμερα «μεταλλικά». (Από την αρχή, στα αγγλικά, λέγονταν «sintered pads»,
δηλαδή: τακάκια που κατασκευάζονται με τη μέθοδο της κονιομεταλλουργίας!)
H μέθοδος κατασκευής των μεταλλικών (ή «sintered») τακακιών είναι απλή αλλά
ακριβή σε εκτέλεση. Μια σκόνη που αποτελεί μίγμα σκληρών οξειδίων (που
έχουν υψηλή αντοχή σε φθορά αλλά και υψηλό συντελεστή τριβής) και μετάλλων
(συνήθως χαλκού ή κράματος χαλκού, που αποτελεί για τη θερμότητα έναν πολύ
καλό αγωγό) τοποθετείται σε μια μήτρα και συμπιέζεται με δύναμη πολλών
τόνων ώστε η μάζα να μετατραπεί σε συμπαγές υλικό: σε αυτήν την κατάσταση
το τακάκι θυμίζει κάτι μεταξύ μπισκότου και άψητου πηλού. Στη συνέχεια το
«μπισκότο» φουρνίζεται σε θερμοκρασία που να προκαλεί μικροπήξη των
μετάλλων της σκόνης και «αγκύρωσή» τους με τα οξείδια. Ζεστό, τώρα το
τακάκι, βγαίνει από το φούρνο και τρώει άλλη μια κρουστική πρεσαρισιά που
το φέρνει «στα ίσια του», έτσι ώστε τώρα, τα διάφορα υλικά του να αποτελούν
μια ενιαία, συμπαγή μάζα.
Το μεταλλικό τακάκι τώρα είναι έτοιμο να φορεθεί στη μηχανή και να
χρησιμοποιηθεί χωρίς ανάγκη στρωσίματος: η απόδοσή του όμως, στην αρχή, θα
είναι ελαφρά μειωμένη μέχρι η επιφάνειά του να «θηλυκώσει» -ύστερα από
κάποια χρήση- με τις γραμμώσεις φθοράς που έχει επάνω του ο δίσκος. Τότε, η
επιφάνεια επαφής δίσκου-τακακιού γίνεται η μέγιστη δυνατή και η
αποτελεσματικότητα πέδησης κορυφώνεται.
Μια παρατήρηση όσον αφορά τα μεταλλικά τακάκια: τα υλικά τριβής τους δεν
παθαίνουν εύκολα υπερθέρμανση. Τα όποια φαινόμενα πτώσης απόδοσης (που
εμφανίζουν ορισμένα τακάκια) δεν οφείλεται σε υπερθέρμανση του υλικού τους,
αλλά στο γεγονός ότι δεν υπάρχει επαρκής θερμική ασπίδα ανάμεσα στη βάση
του τακακιού και των εμβόλων της δαγκάνας. Στην περίπτωση αυτή (και επειδή
το υλικό του μεταλλικού τακακιού είναι θερμοαγώγιμο) είναι πιθανόν να
υπερθερμανθεί το υγρό των φρένων και όχι το ίδιο το τακάκι.
Τα μεταλλικά τακάκια είναι ακριβά λόγω του τρόπου κατασκευής τους ενώ, σε
πολλές περιπτώσεις, προκαλούν στο δίσκο μια κάπως αυξημένη φθορά.


Τα οργανικά τακάκια έρχονται ως φυσικό -οικονομικό- επακόλουθο: τώρα όμως
δεν υπάρχει αμίαντος ως ενισχυτικό υλικό αλλά αραμιδικές ίνες (το γνωστό
μας Κέβλαρ) το οποίο εμποτίζεται με μία πάστα στην οποία εμπεριέχονται οι
σκόνες των υλικών τριβής. Και επειδή η πάστα είναι ένα οργανικό υλικό, τα
τακάκια αυτά έχει επικρατήσει να αποκαλούνται «οργανικά».
H πάστα αυτή, μετά τη διαμόρφωση του τακακιού, χρειάζεται ένα «ψήσιμο» για
να σταθεροποιηθεί χημικά. H σημαντικότερη φάση αυτού του ψησίματος, όσο κι
αν φαίνεται περίεργο, είναι στη φάση του αρχικού στρωσίματος, κατά τη
χρήση, όπου τα θερμικά φορτία πρέπει να προσδίδονται σταδιακά αυξανόμενα
και όχι «μια κι έξω». Αν το στρώσιμο γίνει σωστά, τα οργανικά τακάκια
παρουσιάζουν μιαν αξιόλογα ποιοτική λειτουργία με κύριο πλεονέκτημα ότι
προσφέρουν καλύτερη αίσθηση από τα μεταλλικά.
Κάθε σύνθεση σκόνης που αποτελεί την πάστα του τακακιού, είτε αυτό είναι
μεταλλικό είτε οργανικό, διαφοροποιεί το συντελεστή τριβής της ανάλογα με
τη θερμοκρασία. Υπάρχουν τακάκια που δίνουν τον υψηλότερο συντελεστή τριβής
τους σε χαμηλές θερμοκρασίες και τακάκια που αρχίζουν να «πιάνουν» μόνον
όταν τα πράγματα ανάψουν.
Δυστυχώς, δεν έχει εφευρεθεί ακόμα τακάκι που να αποδίδει τον ίδιο -υψηλό-
συντελεστή τριβής σε όλες τις θερμοκρασίες. Ένα «μαλακό» τακάκι, παρέχει
εξαιρετικό φρενάρισμα ακόμα και όταν είναι τελείως κρύο, πράγμα που το
καθιστά ιδανικό για τις χαμηλές ταχύτητες κίνησης της πόλης: η πέδηση δεν
απαιτεί υψηλή πίεση στη μανέτα και χάρις σε αυτό το γεγονός, ο δίσκος -κατά
κανόνα- αποδεικνύεται μακροβιότερος. Μόλις όμως ανεβούν οι θερμοκρασίες, το
«μαλακό» τακάκι αρχίζει να χάνει την επιφανειακή συνοχή του -άρα και το
συντελεστή τριβής- και μεταφέρει μεγάλα ποσά θερμότητας στη δαγκάνα χωρίς,
στην ουσία, να παρέχει σπουδαία επιβράδυνση.
Αντίθετα, ένα «σκληρό» τακάκι, με μεγάλο ποσοστό οξειδίων στη σύνδεσή του,
δε «χαμπαριάζει» από θερμοκρασίες. Όσο όμως ο δίσκος είναι κρύος, ο
συντελεστής τριβής είναι μικρός, οι πιέσεις που απαιτούνται είναι μεγάλες
και η φθορά του δίσκου εμφανής. Στις υψηλότερες θερμοκρασίες δίσκου, το
σκληρό τακάκι εμφανίζει υψηλό συντελεστή τριβής («σκάβοντας» βέβαια το
δίσκο), αλλά μπρος στα κάλλη τι είναι ο πόνος: «υψηλές θερμοκρασίες»
σημαίνει «σπορ» -έως αγωνιστικούς!- ρυθμούς οδήγησης και εκεί ο χρόνος
είναι χρήμα χωρίς η αμφίβολη μακροβιότητα του δίσκου να λογίζεται ως
«κόστος» αλλά ως «αναγκαίο κακό»...