[Wicked_GS]

07.04.2009 Ιατρικός Επισκέπτης και εργασιακό stress

Πριν δοθεί ένας επίσημος ορισμός στον όρο stress (λες και δεν έχει γίνει ένα με το πετσί μας) και συσχετίσουμε το επάγγελμα του ιατρικού επισκέπτη με τον τρόπο που βιώνει αυτός ο επαγγελματίας την καθημερινότητα του στον χώρο εργασίας του, καλό θα ήταν να επαν...απροσδιορίσουμε τον όρο ‘ιατρικός επισκέπτης’ - εγώ θα σας πω τον δικό μου όρο, ‘ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΑΠΟΔΕΚΤΗΣ’, έτσι το λέω εγώ - δίνοντας έμφαση στην περιγραφή καθηκόντων που έχει στην σημερινή εποχή και όχι στην εποχή του 1960 όταν ξεκίνησε να ανθίζει το επάγγελμα στον ιατρικό χώρο.
Τελικά να ρωτήσω, ‘ο άνθρωπός με την τσάντα’ ή αλλιώς ‘πλασιέ’ ή ακόμα ‘παραγγελιοδόχος’- τα΄χω ακούσει όλα 13 χρόνια σε αυτή τη δουλειά… - όπως μας αποκαλούν ‘οι απ’ έξω’, είναι ο άνθρωπος που γράφει η καρτούλα του όταν την δίνει στον γιατρό, δηλαδή παροχέας ιατρικής ενημέρωσης ή κάτι λιγότερο, περισσότερο, διαφορετικό, πιο αναβαθμισμένο από αυτό?
Ο λόγος που θα αναφερθούμε στο ‘job description’ του επαγγέλματος - έτσι μας τα λένε τα καθήκοντα μας από το εξωτερικό … - έχει σκοπό από την μια να συσχετίσει τον ρόλο του εργαζομένου με τα αυξημένα καθήκοντα και υποχρεώσεις έναντι της εταιρίας στην οποία εργάζεται και από την άλλη να συνδυαστεί ο ρόλος αυτός με μία άπειρη λίστα από επιβαρυντικούς παράγοντες του περιβάλλοντός του που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στο εργασιακό stress.
Το λοιπόν, η agenda της ημέρας ξεκινά πάντα με soft breakfast: επίσκεψη στα φαρμακεία των νοσοκομείων, πωλήσεις (εδώ αρχίζει να εκκρίνεται η αδρεναλίνη - νοραδρεναλίνη σε μικρές δόσεις), ενημέρωση σχετικά με το stock του προϊόντος (θα φύγει - δεν θα φύγει), επόμενη παραγγελία (κάνεις τον σταυρό σου), ποσότητα (βάλε τώρα που γυρίζει), συσκευασίες (είναι και πολλές βλέπεις), ενημέρωση του υπευθύνου για τις νέες ενδείξεις (σου έχω εγώ κάτι νέα …), τα νέα φάρμακα που έρχονται (ετοιμάσου για launch προϊόντος), ενημέρωση για το ανταγωνιστικό - ανταγωνιστικά (ανεβαίνει; κλάμα, κατεβαίνει; άγχος να μην ξανανέβει), επιχειρηματολογία (βγάλε το ΦΕΚ, εγκύκλιο ή ότι άλλο έχει η τσάντα), κλείσιμο της επίσκεψης, ευχαριστώ, αντίο (φτου,… δεν πρόλαβα να τον ρωτήσω για την οικογένεια!).
Η συνέχεια έχει ως εξής: Η ώρα είναι 9 το πρωί και έχουν αρχίσει να πέφτουν τα πρώτα τηλεφωνήματα από την εταιρία (ευτυχώς μόλις τελείωσα από το φαρμακείο και μπορώ να μιλήσω, επικοινωνήσω, δώσω αναφορά). Έχει ομάδα το μεσημέρι 2-5 (θεέ μου, σε ευχαριστώ που σήμερα είναι Δευτέρα και όχι Παρασκευή / τριήμερο / εθνική εορτή). Εδώ συναντάς τον πρώτο γιατρό τυχαία στον διάδρομο (να μην πάει χαμένος, κλείνει τα τηλέφωνο απότομα) και αρχίζει η πρώτη μάχη της ημέρας! Εισαγωγή ιατρική ενημέρωσης (δημιουργώ κατάλληλο κλίμα, βγάζω έντυπο, μελέτες), παρουσίαση προϊόντος (να θυμάμαι να είμαι επαγγελματίας, επιστημονικός, σαφής, αξιόπιστος, ευγενικός, ειλικρινής, χαρούμενος, ενθουσιώδης), διερεύνηση αναγκών (εστιάζω στον πελάτη, ανοικτές ερωτήσεις, εντοπίζω ευκαιρίες), επιχειρηματολογία (ελαφρά πίεση μέχρι στραγγαλισμού), χειρισμός αντιρρήσεων (που θα πάει, θα καταρρεύσει), δέσμευση (ουφ, πήγε καλά η προσπάθεια), κλείσιμο (αφήνω θετικές εντυπώσεις) και πάμε για τον επόμενο γιατρό.
Μετά από 10 τέτοιου τύπου μάχες είσαι τυχερός αν είναι όλες σαν την πρώτη. Αν πέσεις όμως σε γιατρό ‘στραβωμένο’ με την εταιρία σου, με τον προϊστάμενο σου, με τον διευθυντή σου, με τον product, με το ιατρικό τμήμα, (άντε και με σένα) ή σε γιατρό που έχει τα ζόρια του με τον ασθενή του, τους συγγενείς του, με την προϊσταμένη, με τη υφισταμένη, με τον επιμελητή, το διοικητή και πολύ ακόμα πληθυσμό, τότε εκεί δεν το σώζεις, άλλαξε τομέα, δεν σε ‘πάει’ σήμερα…
Έτσι λοιπόν μέχρι τις 2 το μεσημέρι, έχεις επισκεφτεί 2 νοσοκομεία, 2 φαρμακεία, 5 προϊσταμένες, 7 κλινικές, 14 νοσηλεύτριες, 8 τραυματιοφορείς, 3 εργαλιοδότριες και 2 κυλικεία. Έχεις δεχτεί 5 τηλεφωνήματα και έχεις κάνει 25 (θυμίσου να χρησιμοποιείς blue tooth). Παρκάρισες και ξεπαρκάρισες 4 φορές. Ήσουν εν κινήσει, 2 ώρες και τώρα τρως το σάντουιτς στο αυτοκίνητο, πίνοντας ταυτόχρονα Red Bull (δίνει όντως ‘φτερά’) και πας τρέχοντας με 140 στην Αττική οδό ( για να μην χάσεις χρόνο και επίσης να έχεις προλάβει να χωνέψεις) για την ομάδα και μετά (εννοείται!) επισκέψεις το απόγευμα.
Με το που πατάς το πόδι σου στην εταιρία ξεκινά ένα άλλο reality. Ήρθε το IMS, δεν είχες growth καλό αυτό το μήνα (ναι, αλλά ο διπλανός σου είχε…), είσαι μείον 5% στο στόχο (η ομάδα είναι στο +2%, εσύ γιατί..), versus past year ήσουν καλύτερα (αυτό τώρα πλέον ισχύει παντού και πάντα), φτιάξε ένα νέο action plan, πρόλαβε τα deadline, πες πως πήγε το investigator meeting, κάνε incentive, γράψε report, σε μαζεύει και ο διευθυντής της να σε δει γιατί του έλειψες (εννοεί να σου τα ψάλλει για τις πωλήσεις) και έχει πάει 5 το απόγευμα. Performance status? Ακόμα αντέχεις. Πας σε γιατρούς (ξανά η ίδια ακολουθία ιατρικής ενημέρωσης ) και μην ξεχνάς υπάρχει και γεύμα με την κλινική στις 9 το βράδυ στα πλαίσια της ομαδικής ιατρικής ενημέρωσης. Γυρνάς σπίτι στις 3 τα ξημερώματα και ελπίζεις να σε πάρει ο ύπνος αφού από το πρωί είσαι με τον καφέ στην ενδοφλέβια έγχυση. Θέλετε και άλλα? Είναι όλα γνωστά.
Σε καθημερινή βάση λοιπόν ο ιατρικός επισκέπτης έχει έλλειψη χρόνου (όσο και να την ‘τεντώσεις’ την ημέρα πάλι δεν προλαβαίνεις), τεράστιο όγκο εργασίας και υπερβολική κούραση.
Βιώνει την πίεση που δέχεται ο φαρμακευτικός κλάδος σε μία περίοδο με έντονο ανταγωνισμό, αίσθηση ανασφάλειας για το μέλλον, κακές εργασιακές συνθήκες, υπερβολικά καθήκοντα, μη ρεαλιστικούς στόχους, έλλειψη ελέγχου πάνω στην εργασία, έλλειψη επικοινωνίας και επαγγελματική ικανοποίησης, συγχωνεύσεις μεγάλων κολοσσών, διεθνή κρίση στα χρηματιστήρια και μαζικές απολύσεις.
Η απάντηση του ιατρικού επισκέπτη στο αυξανόμενο με απαιτήσεις περιβάλλον εργασίας του είναι το stress.
Ο όρος stress προέρχεται από το λατινικό ρήμα stringere που σημαίνει συμπιέζω, σφίγγω. Stress σημαίνει ότι είσαι στην ‘τσίτα’ συνεχώς και ο οργανισμός βρίσκεται σε μία συνεχή κατάσταση υπερδιέργεσης η οποία ονομάζεται fight response. Γενικότερα αυτή η φυσιολογική προσαρμοστική αντίδραση έχει χαθεί στις σύγχρονες κοινωνίες και συνδέεται πλέον με την καθημερινότητά μας όλο το 24ωρο. Ετσι εξηγείται η αυξημένη αρτηριακή πίεση και η αύξηση των ορμονών του stress όπως νορεπινεφρίνη και κορτιζόλη που οδηγούν σε πεπτική δυσλειτουργία, νευρικότητα, θυμό, συγκρούσεις, κόπωση σωματική και ψυχολογική.
Κατά πόσο όμως εξωτερικεύει ο ιατρικός επισκέπτης στους φίλους ή τους συναδέλφους του χώρου του τον τρόπο με τον οποίο βιώνει στο εργασιακό stress μέσα στην οικογένεια του?
Το προφίλ του ιατρικού επισκέπτη δεν του επιτρέπει να προδώσει στον επαγγελματικό του χώρο τις βίαιες συγκρούσεις σε οικογενειακό επίπεδο. Ο χρόνος που στερεί ο ιατρικός επισκέπτης από την οικογένεια του, την σύντροφό του και τα παιδιά του λόγω απουσίας του σε επαγγελματικά ταξίδια ή άλλου τύπου επαγγελματικές υποχρεώσεις γίνεται συχνά αιτία για ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και διατάραξη της ισορροπίας των μελών της οικογενείας μεταξύ τους. Αυτό το γεγονός αυτομάτως οδηγεί σε αύξηση των διαζυγίων αλλά και εμφάνιση ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων στο άτομο.
Ταυτόχρονα περιορίζεται και η απασχόληση σε hobbies, τα οποία λειτουργούν ως μέσο εκτόνωσης σε καταστάσεις stress. Οι φίλοι και συγγενείς μπαίνουν σε δεύτερη προτεραιότητα, χάνεται η κοινωνικότητα του ατόμου, αλλάζει το lifestyle και σε πρώτη και αναγκαία προτεραιότητα μπαίνει η ξεκούραση και αναπλήρωση του ύπνου. Στα πλαίσια της ανάπαυσης, αυξάνεται η καθιστική ζωή, τα πλούσια γεύματα σε λίπος υποκαθιστούν την έλλειψη ικανοποίησης και σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν προβλήματα υγείας τα περισσότερα ψυχοσωματικά.
Το κύριο όμως χαρακτηριστικό της επίδρασης του εργασιακού stress στην ζωή του ιατρικού επισκέπτη που διαγνώσκεται άμεσα, σχετίζεται με την χαμηλή παραγωγικότητα αλλά και τα υψηλά ποσοστά απουσιών από την εργασία, σημάδια εμφανή τα οποία οι εταιρίες καλούνται να τα πληρώσουν σε κόστος αλλά και να τα βελτιώσουν.
Η χαμηλή απόδοση του ιατρικού επισκέπτη λόγω εργασιακού stress μπορεί να εκφραστεί επίσης ως αναποτελεσματικότητα, κυνισμός, λήψη λανθασμένων αποφάσεων, κακή επικοινωνία με τους πελάτες, φτωχή κριτική ικανότητα, νωθρότητα στα αντανακλαστικά (είναι συχνά τα εργατικά ατυχήματα σε τέτοιες περιστάσεις), εμφάνιση προβλημάτων επικοινωνίας με τους συναδέλφους του και να μεταδοθεί ως ‘ασθένεια’ σε όλη την ομάδα του εντός της εταιρίας γεγονός που επιδρά αποσταθεροποιητικά και αρνητικά στην απόδοση ολόκληρης της ομάδας αλλά και της επιχείρησης. Αυτό είναι το φαινόμενο burn-out, που στην παθολογία ορίζεται ως γρήγορη κατανάλωση ενεργειακών ψυχοσωματικών αποθεμάτων και μείωση επαγγελματικών επιδόσεων.
Από την άλλη, η κακή του αυτή διάθεση οδηγεί σε απουσία από την εργασία και πάλι μείωση της παραγωγικότητας της επιχείρησης.
Οι επιχειρήσεις έχουν την μεθοδολογία να αντιμετωπίσουν σε περιόδους έντονου εργασιακού stress το φαινόμενο. Εισάγουν την έννοια ‘διαχείριση stress’στην καθημερινότητα τους με την μορφή σεμιναρίων ή ακόμα και πρόσληψης ειδικού ψυχολόγου για την αυτοβελτίωση ομάδων με χαρακτηριστικά συναισθηματικής φόρτισης.
Φυσικά οι εταιρίες οφείλουν να κάνουν και κάτι ακόμα πιο πρακτικό, να ασκήσουν αποτελεσματική διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού. Η αποτελεσματική διοίκηση προβλέπει συγκεκριμένες μεθόδους και πρότυπα συμπεριφοράς, managers που ενισχύουν τις άμυνες των ομάδων ανθρώπων έναντι του εχθρού, που τώρα ονομάζεται άγχος.
Βέβαια πρέπει και ο ιατρικός επισκέπτης να λαμβάνει τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα και να τοποθετεί δικλίδες ασφαλείας ανάμεσα σε εκείνον και την εργασία του για την προάσπιση της επαγγελματικής του υπόστασης και πάνω από όλα της υγείας του και της οικογενειακής του θαλπωρής.

Βυτινίδου Μαρία
Επιστημονικός συνεργάτης
Janssen-Cilag.