Όλη η αλήθεια για το short selling στα ελληνικά ομόλογα
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, είναι αναμφίβολα η δυσκολία κατανόησης από το μέσο πολίτη, των παραγόντων που την προκάλεσαν και κυρίως των εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να διογκωθεί το πρόβλημα. Είναι η φύση των εξειδικευμένων προϊόντων τέτοια που πολλές φορές δεν είναι κατανοητή ακόμη και από έμπειρα τραπεζικά στελέχη. Αυτό βεβαίως το θολό τοπίο είναι εξαιρετικά πρόσφορο έδαφος για όσους επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. Οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει δηλώσεις και διαρροές για πολύπλοκα θέματα, η ορολογία και μόνο των οποίων αρκεί για να δημιουργήσει εντυπώσεις. Εγχώριοι χρηματιστηριακοί και επενδυτικοί κύκλοι έχουν επιδοθεί σε «γκεμπελικές» τεχνικές, προκειμένου να στρέψουν σε ασήμαντα θέματα την προσοχή της κοινής γνώμης, εξυπηρετώντας την ίδια ώρα συμφέροντα μεγάλων ξένων πελατών τους που δυσαρεστούνται από διάφορες επιλογές σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο. Επιλογές που ενδεχομένως έχουν στόχο να αυξήσουν τη διαφάνεια αλλά πλήττουν καίρια το ρόλο που μέχρι τώρα διαδραμάτιζαν οι μεγάλοι ξένοι παίκτες που το τελευταίο διάστημα «λάτρεψαν» την ελληνική αγορά. Η διαλεύκανση βεβαίως της αλήθειας είναι δύσκολη ακόμη και για πεπειραμένους με τις έννοιες των αγορών, πολίτες.
Στην περίπτωση της Ελλάδας και της φημολογούμενης κερδοσκοπίας διαφόρων επενδυτών με τα ελληνικά ομόλογα, το κουβάρι είναι τόσο μπλεγμένο που ακόμη και οι πολύπειρες χρηματιστηριακές αρχές των ΗΠΑ, αδυνατούν να στοιχειοθετήσουν κατηγορίες. Το μόνο που μοιάζει περίπου βέβαιο είναι ότι η διαδικασία που ακολουθήθηκε περιελάμβανε παράγωγα προϊόντα (βασισμένα στα ελληνικά ομόλογα) που φέρουν την –πασίγνωστη πλέον– ονομασία CDS, δηλαδή Credit Default Swaps. Δεν είναι τίποτε παραπάνω από «ασφαλιστήρια συμβόλαια» που κάποιος αγοράζει προκειμένου να προστατευθεί σε περίπτωση που η χώρα χρεοκοπήσει και τα ομόλογα που κατέχει πάψουν να έχουν κάποια αξία. Αυτός είναι ο λόγος που δημιουργήθηκαν, αλλά στη συνέχεια άρχισαν να αγοράζουν τέτοια συμβόλαια ακόμη και όσοι δεν είχαν ελληνικά ομόλογα. Η υπερβολική ζήτηση ήταν αυτή που σύμφωνα με την κοινή άποψη που επικρατεί μεταξύ όσων παρακολουθούν τις εξελίξεις όξυνε το πρόβλημα στα επιτόκια δανεισμού της χώρας. Ωστόσο μια τέτοια κατηγορία δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί εναντίον κάποιου και πόσο μάλλον στην χώρα μας όπου δεν διακανονίζονται και δεν εμφανίζονται στο «Σύστημα» τα παράγωγα CDS.
Εκμεταλλευόμενοι τον πανικό που επικρατεί και τον φόβο που δημιουργείται στους πολίτες, τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκε μια συντονισμένη προσπάθεια για «κυνήγι μαγισσών» και δημιουργία εντυπώσεων. Η προσπάθεια περιελάμβανε μια «ελληνοποίηση» του φαινομένου της κερδοσκοπίας μέσω της Ηλεκτρονικής Δευτερογενούς Αγοράς Τίτλων (ΗΔΑΤ), της εγχώριας δηλαδή πλατφόρμας διαπραγμάτευσης των ελληνικών ομολόγων, που βεβαίως δεν περιλαμβάνει παράγωγα προϊόντα.
Η υπόθεση στηρίχθηκε στην εφαρμογή της διεθνούς πρακτικής του recycling που έδωσε τη δυνατότητα της αυτοματοποιημένης επανεισαγωγής των αποτυχημένων εντολών στο Σύστημα για διακανονισμό την ίδια ημέρα, χωρίς να απαιτείται κάθε φορά η αποστολή νέων επιπρόσθετων μηνυμάτων.
Σύμφωνα με την πρακτική αυτή, όπως εξηγούν οι αναλυτές, εφόσον μια συναλλαγή δεν διακανονιστεί κατά την ημερομηνία που προβλεπόταν στην αρχική εντολή διακανονισμού μεταφέρεται από τον διαχειριστή του Συστήματος στην επόμενη εργάσιμη με τους ίδιους ακριβώς όρους που ίσχυαν όταν ακυρώθηκε. Εξυπακούεται ότι η διαδικασία αυτή ακυρώνεται, εφόσον ένας από τους δύο αντισυμβαλλόμενους εναντιωθεί στέλνοντας το αντίστοιχο μήνυμα και αυτό είναι το σημαντικότερο όλων. Γιατί ευνόητο είναι ότι κανείς δεν θέλει να χάσει. Δηλαδή πολύ απλά, ο αγοραστής μπορεί ανά πάσα στιγμή να ακυρώσει τη συναλλαγή και επομένως σε καμία περίπτωση ο πωλητής δεν μπορεί μονομερώς να εκμεταλλευτεί πιθανές πτωτικές τάσεις των τιμών των ομολόγων
Η πρακτική αυτή, της αυτοματοποιημένης επανεισαγωγής (recycling) δεν συνδέεται σε καμία περίπτωση με την εκκαθάριση δηλαδή το Τ+3.
Όπως μας εξηγούν τραπεζικά στελέχη αλλά και η ΤτΕ, η πρακτική αυτή δε συνιστά καμία αλλαγή του Κανονισμού που να επιμηκύνει το χρόνο διακανονισμού σε Τ+10, όπως λανθασμένα εικάζεται, διότι η διαδικασία αυτή, όπως ακριβώς συνέβαινε και στο παρελθόν, δεν μπορεί να υλοποιηθεί παρά μόνο με τη σύμφωνη γνώμη και των δύο αντισυμβαλλομένων. Εάν μια συναλλαγή δεν εκκαθαριστεί κατά την ημερομηνία που προβλεπόταν στην αρχική εντολή διακανονισμού, μεταφέρεται από το διαχειριστή στην επόμενη εργάσιμη ημέρα με ακριβώς τους ίδιους όρους που ίσχυαν για την αρχική εντολή (τιμή αγοράς, τιμή πώλησης, όγκο).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρακτική αυτή έχει ευρύτατη εφαρμογή στα αποθετήρια των χωρών της ζώνης του ευρώ και στην υπό σχεδιασμό νέα Ευρωπαϊκή κοινή πλατφόρμα διακανονισμού τίτλων, γνωστή ως TARGET2-Securities, στην οποία θα συμμετέχουν όλα τα αποθετήρια της ευρωζώνης υπό τη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο χρονικός ορίζοντας του recycling προβλέπεται να είναι απεριόριστος.
Η φημολογία που αναπτύχθηκε υπονοούσε ότι οι πωλητές, μετά την αλλαγή στον τρόπο εισαγωγής εντολών, θα είχαν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από μια τυχόν πτώση της αγοράς και να βρουν (και να αγοράσουν) τα ομόλογα που χρειάζονται σε χαμηλότερη τιμή εντός αυτού του διαστήματος. Προφανώς, χωρίς καμία αίσθηση της κρισιμότητας της συγκεκριμένη περιόδου για την Ελληνική οικονομία και τις αγορές, δεν έλαβαν υπόψη την κρίσιμη λεπτομέρεια ότι η μόνη αλλαγή που έγινε αφορούσε στην αυτόματη επανεισαγωγή εντολών για μια καθορισμένη πράξη, της οποίας δεν αλλάζουν ούτε οι τιμές ούτε οι όγκοι και όπως αναφέρουν στο Capital στελέχη με εμπειρία στο χώρο.
Αν ωστόσο κάποιος προσπαθεί να κερδοσκοπεί στην ΗΔΑΤ εκμεταλλευόμενος τη φύση της αγοραπωλησίας, τότε υπάρχουν αρχές και εποπτικά όργανα αρμόδια να τον σταματήσουν κάτι που ήδη έγινε και είδε το φως της δημοσιότητας στις 7 Μαρτίου όταν, όπως εκτενώς είχε αναφέρει σε ρεπορτάζ το Capital.gr, η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου των Βασικών Διαπραγματευτών Αγοράς και η ΤτΕ, επέβαλλαν αυστηρές κυρώσεις. Η απλοποίηση της διαδικασίας ωστόσο δεν είναι αυτή που επιτρέπει τέτοια φαινόμενα. Με άλλα λόγια αν κάποιος εφάρμοζε κερδοσκοπικές τεχνικές, το τελευταίο πράγμα που θα σκεπτόταν ήταν ο κόπος για τη χειροκίνητη εισαγωγή των εντολών. Όπως προαναφέρθηκε, η κατάσταση είναι ιδιαζόντως κρίσιμη και η διασπορά φημών μόνο πανικό μπορεί να προκαλέσει αλλά και ανήκεστο βλάβη στο ήδη κατεστραμμένο προφίλ αξιοπιστίας της χώρας.